Vuk Bačanović: Sva Kosova prije Kosova i Srebrenice prije Srebrenice

Gotovo zaboravljeni Kosta Novaković bio je jedno od najpoznatijih novinarskih pera srpske ljevice 19. i 20. vijeka.

Likvidiran je u staljinističkim čistkama 30-tih godina i od strane titoističkih poltrona prozvan elementom koji šteti “svojim frakcijama i grupaškim borbama” (drugo ime za imanje vlastitog mišljenja). Novaković je bio savremenik i partijski drug drugog velikog srpskog intelektualca ljevice – Dimitrija Tucovića, protivnika ekspanzije Srbije prema teritorijama sa albanskom etničkom većinom, bez obzira na “istorijske motive”, ali isto tako veliki protivnik austrougarske aneksije BiH, pozivajući se na pravo srpskog naroda na samoopredjeljenje.

Kada je Tucović, koji je, kao srpski oficir, dokumentovao zločine režima Nikole Pašića nad albanskim narodom, poginuo, ponovo kao oficir srpske vojske, ovaj put braneći Srbiju od austrougarske invazije, Novaković i sam poručnik srpske vojske je o njemu napisao sljedeće riječi:

“Ima jedno rđavo shvatanje patriotizma koje stavlja otadžbinu iznad svega: iznad prava i krivice. Iznad morala, iznad poštenja i koje odobrava i zločine predstavnicima te otadžbine. Takav patriota Tucović nije bio.”

U svijetu postoje razna “rđava shvatanja” stvari. Toliko ih je da nekada, u prosječnom umu, dovode u pitanje i same mogućnosti “ispravnih shvatanja”. Utoliko da je izgovor o “rđavim shvatanjima” nečega, a pogotovo patriotizma, češće utočište hulja od samoga patriotizma. Ali tome nisu krivi ni Novaković ni Tucović. Rđavo shvatanje socijalističkih postulata samoga je Novakovića osudilo najprije na marginalizaciju i siromaštvo, a zatim i na smrt, kao što je na smrt bila osuđena i tekovina političara i diktatora koji je, svojevremeno, glorifikovao Novakovićevo ubistvo – socijalistička Jugoslavija sa svim svojim socijalističkim republikama i pokrajinama.

“Ima jedno rđavo shvatanje patriotizma koje stavlja otadžbinu iznad svega: iznad prava i krivice. Iznad morala, iznad poštenja i koje odobrava i zločine predstavnicima te otadžbine. Takav patriota Tucović nije bio.”

Od kojih je jedna bila i SAP Kosovo, nastalo iz plemenite ideje o samoopredjeljenju naroda, a iz koje današnje nezavisno Kosovo crpi jedine nedovoljne pravne argumente za svoju nezavisnost. A koji se mogu zahvaliti upravo stanovištima Novakovića i Tucovića o tome da je Srbija, osvajajući teritorije sa albanskom većinom prestala biti slobodarska i postala “imperijalistička Srbija, pan-Srbija… sa svojom pan-srpskom dinastijom i pan-srpskim militarizmom.” Ali koji, prevashodno pravo na samoopredjeljenje, nisu primjenjeni tamo gdje je srpski narod bio u većini, ili barem relativnoj većini. Barem u pogledu očuvanja nekog oblika Jugoslavije. Ali da li su tome krivi jedino šovinistički nastrojeni neprijatelji, kojima samo autošovinističke budale daju za pravo?

Srednjovjekovne srpske prijestolnice Skadar i Prizren u 19. i 20. vijeku više nisu imale srpsku većinu, a time ni onu važnost koju su za srpsku nacionalnu misao i kulturu imali Sarajevo i Mostar. Pa ipak, o okvirima srpskog rđavog patriotzma se o njihovom gubitku, kao i razlozima tog gubitka, govori daleko manje i sa toliko manje žara i empatije od teritorija koje su imale nesumnjivu važnost u srednjem vijeku i nemjerljivu simboliku u nacionalnom narativu. Ali i, iako je to nepopularno reći, gotovo aposlutnu većinu albanskog naroda. Točkovi istorije se teško kreću u nazad, osim u rđavom patriotizmu.

A samo takav patriorizam “iznad prava i krivice” i “iznad morala i poštenja” mogao divljati nad Mostarom 1992, a onda ga preko noći, po dogovoru, ostaviti, a s njim i srpski narod na milost i nemilost HOS-ovcima i drugim neoustašama, ili se iživljavati nad Sarajevom, a potom ga, uz viski, predati kao poklon Aliji Izetbegoviću, ili učiniti u Srebrenici ono što je učinjeno, a potom se pitati: “A gdje je naše pravo na samoopredjeljenje?”. Tucović i Novaković su izdani dva puta. Jednom od staljinista, drugi put od tobožnjih patriota. A kruna te bijede je da će najgrlatiji od posljednjih biti upravo oni koji će ozvaničiti predaju onoga od čega su, u startu, kreirali simbol svoga djelovanja. I ne, nije ovo nekakav samomrzilački lament.

Ovo je žalosni omaž demonizmu koji se poslužio Kosovskim mitom. Demonizmu koji isprva huška, a onda ostavlja u bijedi. Koji obećava “bićete kao bogovi”, a onda ostavlja u prašini i muci. A nije Kosovski “mit” samo politički, nego i jevanđeoski. Jer Carstvo nebesko koje je Knez Lazar odabrao je isto ono Carstvo, “koje je u nama” i ne samo carstvo mira, već i ono u kojem se voli čak i neprijatelj. To je carstvo empatije, a ne slavljenja zla, vlastitog, a time i tuđeg. Kako na Kosovu, tako i u Srebrenici, Mostaru i Sarajevu i svugdje gdje smo izgubili i gdje se zlo zlu radovalo. I to neće opovrći nikakva komisija, ili izvještaj. Ma kako mudro bili sročeni.

Vuk Bačanović

Stavovi izneseni u kolumnama objavljenim na portalu SrpskaCafe.com pripadaju autorima i ne odražavaju nužno stav redakcije.

Besplatnu Android aplikaciju portala SrpskaCafe preuzmite ovdje.