Uvijek kada se desi situacija u kojoj je neki film proglašen najboljim filmom godine (ili najgorim), a prije nego je uopšte došao pred publiku, dođe do rapidne podjele na one koji takvo mišljenje dalje podržavaju i naglašavaju i one koji se takvom mišljenju strahovito odupiru.
Ista stvar se desila sa “Džokerom”, a startna pozicija iz koje ste ga pogledali je, vrlo vjerovatno i po svemu sudeći, ono što je na kraju odredilo vaš cjelokupan utisak o filmu. Negativna reakcije publike (čak i prije gledanja filma) je, pored “mišljenja” koje kruži internetom, u dobroj mjeri tu i zbog činjenice da je film režirao Tod Filips (Tod Phillips), čovjek zaslužan za “Mamurluk”, trilogiju filmova za koje su mnogi smatrali da su previše cinični i premalo smiješni.
U nedavnom intervjuu, Filips je čak izjavio da je “woke” kultura zaslužna za ubijanje komedije kao takve, što je, između ostalog, jedan od razloga zbog kojih se okrenuo “Džokeru” i namjeri da ovaj žanr okrene naizvrat. Takav stav mu, možete pretpostaviti, nije u velikoj mjeri pomogao u kampanji. Naprotiv.
Bilo kako bilo, Filips je iznjedrio film koji je doživio osmominutnu ovaciju u Veneciji ove godine, a sada se nalazi na jednom raskršću između onih koji film kuju u zvijezde i onih koji ga nastoje sahraniti. Recenzije koje se kreću od pet do jedne zvjezdice su jasan dokaz za to.
Što se mene tiče, ja sam negdje između, jer sam u bioskop otišla bez prevelikih očekivanja, ali ni sa onim najnižim, ne samo zato što ga je režirao Filips nego i zato jer, po meni, nakon Hita Ledžera (Heath Ledger), novi Džoker prosto više nije bio potreban. Niti sam ga željela. I bila sam u krivu. Jer Hoakin Finiks (Joaquin Phoenix), jedan od najboljih glumaca ne samo svoje generacije nego današnjice (koji će, nakon filmova poput “Master”, “You Were Never Really Here” ili “Her” konačno dobiti nagradu za najbolju ulogu, sasvim zasluženo) je demonstrirao da glumac može i jeste u stanju da prosječno dobar film vine u nebesa.
E sada, jako je važno razdvojiti film od igre glumca, kao i ovog lika od svakog drugog Džokera kojeg smo do sada gledali. Prije svega jer Džoker Hita Ledžera nije bio film o Džokeru (film o postanku, takozvani “origin” film) nego film o Džokeru, Betmenu i Harviju Dentu. Podijeljen na tri dijela, a prema svoja tri glavna lika, “Mračni vitez” (The Dark Knight) je druga vrsta filma o Gotamu, ona koja svoje likove tretira više kao skice, dvodimenzionalne da napomenem, jer fokus kod Nolana (Christopher Nolan) nije bio na likovima nego na priči.
S tim u vezi, njegov Džoker prosto postoji, takav kakav on jeste, bez porijekla, bez pozadinske priče, ukorijenjen u čist haos. I kao takav, u datom kontekstu, on je idealan i savršen. Sa druge strane, Filipsov Džoker nije potekao iz haosa, niti je nezaustavljiva sila, moćna u svojoj pojavnosti, nego radije patetični, jadni, krhki mušakarac koji je kao dijete zlostavljan i koji je u tom zlostavljanju zaradio poremećaj nekontrolisanog smijanja i otuđenosti od realnog svijeta koji filmom, nažalost, nije tretiran dublje od informacije. Ipak, ono što znamo jeste da je Filipsov Džoker psihički nestabilan čovjek koji živi sa majkom, radi kao klovn i u slobodno vrijeme gleda televiziju, maštajući o tome kako će jednog dana postati stend-ap komičar.
Nešto poput Normana Bejtsa (Anthony Perkins i drugi), ukrštenog sa likom Ruperta Papkina (Robert de Niro). Dakle, posve različit od onog kako ga je doživljavao i prikazao Nolan. Kao Papkin, na čijem liku je Filipsova interpretacija Džokera bazirana, Artur Flek (Džoker) žudi za obožavanjem, za prihvatanjem, za svojim mjestom u društvu, a validaciju i potvrdu svoje važnosti dobija raznim činovima nasilja, bilo da je riječ o uhođenju svoje komšinice i samohrane majke (Zazie Beetz) ili doslovnom ubistvu ljudi, često i nasumičnom.
U nekoliko navrata, nakon brojnih prebijanja i nepravdi koje su učinjene nad njim, što Džokera ovdje zaista stavlja u drugi kontekst, postoji ta realna opasnost da se Flek doživi kao simpatični lik, obespravljen od strane društva. U razgovoru sa prijateljima prije nekoliko dana komentarisali smo priču koja kruži internetom da je Nikolsonov (Jack Nicholson) Džoker nastao ubacivanjem u kiselinu, a Finiksov tako što je prosto ubačen u savremeno društvo.
Iako je takva tvrdnja sasvim validna, čini mi se da pravdanje njegovih dijela nije i ne smije postati trend, jer Flek nije simpatičan lik, naprotiv, on je nesrećan, bolestan, jadan i iz toga haotično manijakalan. To je ključna razlika. U Filipsovoj interpretaciji Džoker je nadgradnja na sve muške likove kojima se Filips do sada u svojoj karijeri bavio, na one koji su skrajnuti, koji su bizarni, pomalo izmješteni, prljavi, puni samosažaljenja.
Upravo iz tog razloga, a u odnosu na prethodni pasus, važno je uvijek imati na umu da je “Džoker” ispričan isključivo iz prvog lica, iz prvog lica Artura Fleka koji je u
svojim očima obespravljena strana, ona koju su mučili i u tom mučenju doveli na samu ivicu. U tom smislu, Filips ovdje gađa u srž američkog društva, oštro ga kritikujući. Dovoljno je samo uzeti u obzir trenutak u kojem se pojavljuje pjesma “Rock’n’Roll” Gerija Glitera.
Za one manje upućene, u pitanju je hit iz 1972. godine koji je u američkom kontekstu od izuzetne važnosti jer je nekada to bila sportska pjesma, himna takoreći, sve do trenutka kada je Gliter 1999. godine optužen za dječiju pornografiju i seksualno zlostavljanje maloljetnika. Od tada, razumljivo, pjesma više nije američki favorit. A činjenica da ju je Filips, čovjek poznat po svom nedostatku suptilnosti, uzeo za jednu od glavnih zvijezda svog filma, stavljajući je u trenutak Džokerove samospoznaje, jasno govori o njegovoj namjeri da na jedan dobro proučen, lijep način uvrijedi i udari na stubove američkog društva. Ali ipak kontrolisano.
Evocirajući prije svega “Kralja komedije” (The King of Comedy), a zatim, koristeći se dramaturgijom “Taksiste” (Taxi Driver), “Džoker” je zapravo studija lika bogata referencama (baš kao i “Bilo jednom u Holivudu”), zasnovana isključivo na fizikalnosti i igri Hoakina Finiksa. Bez njega, “Džoker” bi bio jedan drugi film, možda ni upola vrijedan. Jer iako se bavi aktuelnim temama, iako ima jasan politički stav, iako je vizuelno izvanredan, iako ga prati fantastična muzika (ne postoje riječi kojima je mogu nahvaliti),
“Džoker” je, pored toga što je plasman nematerijalnog proizvoda, film koji pati od podcrtavanja, klišea i predvidivosti što mu je sa jedne strane plus, a sa druge minus. Plus, jer, koristeći se poznatim, DC se konačno izbavio iz problema osrednjih superherojskih filmova koji nisu bili u stanju da pariraju Marvelovoj zaradi, i to je uradio na jedan vrlo pametan način, a minus jer ovakav film, šire gledano, ne pravi neku ogromnu razliku dugoročno. A možda sam ponovo u krivu. Vrijeme će sigurno pokazati. Ako ga još uvijek niste pogledali, pravac u biskop, jer čak i da vam se ne svidi, bićete počašćeni maestralnom glumom, jednom drugačijom interpretacijom Džokera,uživaćete u njegovom vizuelnom bogatstvu i u muzici koja se pojavljuje na tačnim, ključnim mjestima, onima koji za cilj imaju da malo isprovociraju.
Ocjena: 4/5
Monika Ponjavić / SrpskaCafe.com
Besplatnu Android aplikaciju portala SrpskaCafe preuzmite ovdje.