Nakon šestogodišnjeg oružanog sukoba koji je otpočeo 1. septembra 1939. godine napadom nacističke Njemačke na Poljsku, Drugi svjetski rat na evropskim prostorima okončan je 9. maja 1945. godine potpisivanjem bezuslovne kapitulacije oružane sile Trećeg rajha.
Počev od tada, ovaj dan se svečano obilježava u velikom broju zemalja svijeta.
Drugi svjetski rat predstavlja najveći i po obimu stradanja najtragičniji oružani sukob u istoriji čovječanstva. Odigrao se između dva bloka država — Sila osovine, na čelu sa Njemačkom i Savezničkih snaga, na čelu sa SSSR, Velikom Britanijom i SAD. Dolazak nacista na vlast u Njemačkoj 1933. godine predstavljao je prekretnicu u istoriji Evrope u prošlom vijeku. Pobijedivši na talasu primitivnog i lažnog patriotizma, agresivnog nacionalizma i rasizma, otvoreno šireći antisemitizam (mržnju prema Jevrejima) i netrpeljivost prema Slovenima i Romima, vlast Adolfa Hitlera otpočela je uspostavljanje režima zasnovanog na otvorenom nasilju, netoleranciji i isključivosti.
Po broju država, kao i ljudi koji su u njemu učestvovali, ali i broju ljudskih žrtava i stepenu materijalnog razaranja, Drugi svjetski rat predstavlja najveći oružani sukob u istoriji čovječanstva. Tokom ratnih godina, život je izgubilo oko 70 miliona ljudi, među kojima 30 miliona civila. Da bi bila pobijeđena nacistička Njemačka, Sovjetski Savez je podnio najveće ljudske žrtve izgubivši 28 miliona građana i vojnika.
Prva parada pobjede u Moskvi je održana 24. juna 1945.
Najveće ljudske gubitke u odnosu na ukupan broj stanovnika pretrpila je Poljska, koja je izgubila šest miliona stanovnika, a više od 95 odsto stradalih bili su civili. Jugoslavija sa 1,8 miliona žrtava bila je treća zemlja po broju stradalih tokom Drugog svjetskog rata u Evropi. Stravični prizori koncentracionih logora širom Evrope ostavili su neizbrisiv trag, jer je do kapitulacije Njemačke u tim fabrikama smrti ubijeno više od šest miliona Jevreja.
Rat na prostoru Jugoslavije počeo je 6. aprila 1941. godine napadoma sila Osovine na Jugoslaviju. Jugoslavija je bila rasparčana od strane okupacionih armija, dok je na značajnom dijelu njene teritorije uspostavljena marionetska Nezavisna država Hrvatska čije su vlasti već u aprilu 1941. godine otpočele sa organizovanim zločinima nad Srbima, Jevrejima, Romima i antifašistima.
U Srbiji formirana je kvislinška vlada Milana Nedića koja je prihvatila okupaciju i opredjelila se za sramnu saradnju sa Nijemcima. Masovna stradanja civila u Kraljevu, Kragujevcu, Jajincima, Novom Sadu, Nišu i drugim naseljima i stratištima širom Srbije, ostala su zastrašujuća karakteristika rata na njenom tlu. Oružani otpor tada najvećoj oružanoj sili u Evropi pružili su rodoljubi svesni svih vrijednosti slobode i dostojanstvenog života, koji su odbacili svaki oblik saradnje sa okupatorima i latili se oružja. Na prostoru Jugoslavije partizanski pokret predvođen Josipom Brozom Titom, stao je na čelo antifašističke borbe, stekao naklonost saveznika i ugled kao jedan od najvećih antifašističkih pokreta u Evropi.
Rat na prostoru Jugoslavije završen je 15. maja 1945. a kao pobjednik iz rata izašli su partizanski odredi – NOVJ (Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije) predvođeni Komunističkom partijom Jugoslavije.
Šta je antifašizam?
Antifašizam nije ideološko, niti političko uvjerenje, već duboko ljudsko opredjeljenje za mir i slobodu, a protiv nacionalizma, mržnje i rasizma. Najveća tekovina antifašističke borbe je pobjeda u Drugom svjetskom ratu nad najvećim zlom u istoriji čovječanstva, nacističkom Njemačkom i njenim saveznicima, koja je negirala samu ideju slobode i čovječnosti. U osnovi antifašizam je humanistička ideja, koja zagovara beskompromisan otpor zlu i nepravdi. Iako je fašizam pobijeđen u Drugom svjetskom ratu, ideologija fašista i nacista nije prestala da živi. Danas u Evropi postoje jaki desničarski i nacionalistički pokreti.
Dan pobijede u Drugom svjetskom ratu obilježava se i kao Dan Evrope imajući u vidu da je savremena Evropa zasnovana na osnovnim principima i načelima koje su vodili borce protiv nacizma i fašizma – na principima mira, razumjevanja, tolerancije i saradnje. Tim prije Dan pobjede predstavlja priliku da se odavanjem počasti stradalima istakne opredjeljenje za očuvanje tekovina ostvarenih tom veličanstvenom pobjedom.
Dan pobjede nad fašizmom jedan je od najznačajnijih praznika u evropskom kalendaru, a s obzirom da označava prelomni trenutak u kojem je i definisan budući izgled Evrope, ovaj dan se ujedno obilježava i kao Dan Evrope.
U državama članicama i potencijalnim kandidatima za članstvo u Evropsku uniju danas se obilježava 9. maj – Dan Evrope, koji je ustanovljen kao sjećanje na Šumanovu deklaraciju kojom je započet proces evropskih integracija.
Nekadašnji francuski ministar inostranih poslova Robert Šuman je 9. maja 1950. godine predstavio prijedlog stvaranja organizovane Evrope, neophodne za održavanje mirnih odnosa. Taj prijedlog, poznat kao Šumanova deklaracija, smatra se početkom stvaranja današnje EU.
Kao uspomenu na dan kada je Šuman objavio deklaraciju, lideri EU su na samitu 1985. godine u Milanu odlučili da 9. maj bude obilježavan kao Dan Evrope.
Slavlje širom svijeta
SrpskaCafe.com
Besplatnu Android aplikaciju portala SrpskaCafe preuzmite ovdje.