Odluka o utvrđivanju nacrta ustava Republike Srpske, a u kojoj je sadržana i nova verzija tog najvišeg pravnog akta, stupila je na snagu objavom u republičkom “Službenom glasniku”, čime je otvoren put za sprovođenje javnih rasprava od Trebinja do Novog Grada s ciljem upoznavanja javnosti o tom ključnom dokumentu svake zemlje i dolaska do najboljih rješenja, piše Glas Srpske.
Nacrt novog ustava je usvojen na posebnoj sjednici republičkog parlamenta 13. marta. Dovoljnu podršku tog dana je dobio i Zakon o zaštiti ustavnog uređenja Republike Srpske kojim je predviđeno osnivanje specijalnog suda i tužilaštva Srpske te Službe za zaštitu ustavnog uređenja sa sjedištem u Banjaluci.
Poslanici su prihvatili i zaključak o upućivanju nacrta ustava Republike Srpske u javnu raspravu koja će biti sprovedena u roku od 30 dana, a tekstom će se baviti i radna grupa koju je formirao Kolegijum Skupštine u kojoj su ugledni profesori i stručnjaci za različite oblasti prava.
Prva sjednica radne grupe, kako je nezvanično potvrđeno “Glasu Srpske” bi trebalo da bude uskoro. Članovima su proslijeđeni tekst nacrta i zaključci, a neke od ideja su da javne rasprave budu na više lokacija u jednom danu.
– Cilj je da maksimalan procenat javnosti bude upoznat sa novom verzijom ustava kao najvišeg pravnog akta koji se ne donosi svake godine, kao budžet grada ili opštine, već na daleko duži period – kazao je sagovornik “Glasa” iz Narodne skupštine.
Novi ustav čini ukupno 150 članova. U njegovoj preambuli je navedeno da se ustavno uređenje Republike Srpske zasniva na pravnom kontinuitetu od 9. januara 1992. godine, kao dana proglašenja, i 28. februara te godine, kada je donesen prvi Ustav, te na dogovorenim osnovnim principima iz 1995.
U aktu se izražava opredijeljenost za poštovanje i primjenjivanje Opšteg okvirnog sporazuma za mir u BiH, a koji Aneksom četiri prihvata, potvrđuje i garantuje ustavnopravni položaj Republike Srpske.
Srpska je suveren, jedinstven i nedjeljiv ustavnopravni subjekt, potvrđen voljom naroda i Opštim okvirnim sporazumom za mir, kao međunarodnim ugovorom, te Ustavom BiH, a predstavlja državu srpskog naroda i svih naroda i građana koji u njoj žive i ravnopravno i bez diskriminacije učestvuju u vršenju vlasti.
Republika samostalno obavlja ustavotvorne, zakonodavne, izvršne i sudske funkcije, a pripadaju joj sve državne funkcije i nadležnosti, osim onih koje su članom tri Ustava BiH izričito predviđene kao nadležnosti institucija BiH. Navedeno je i da Narodna skupština i Vlada mogu obustaviti primjenu bilo kojeg akta, mjere ili aktivnosti organa i institucija na nivou BiH a koji nemaju osnov u Ustavu BiH, a zakoni koji nisu u isključivoj nadležnosti BiH ili koji nisu proistekli iz sporazuma entiteta ne proizvode pravno dejstvo u Srpskoj.
Predviđeno je da će se, između ostalog, zakoni koje donosi Parlamentarna skupština BiH primjenjivati na teritoriji Republike Srpske nakon što ih potvrdi Narodna skupština kao i da je teritorija Brčko distrikta u zajedničkoj svojini Srpske i FBiH te da taj status ne može biti mijenjan bez njihove saglasnosti.
Srpska, prema novom tekstu, ima pravo na samoopredjeljenje i može, kako je predviđeno, uspostavljati specijalne paralelne veze kao i udruživati se u složene državne zajednice federalnog ili konfederalnog uređenja sa susjednim i drugim državama ili grupom država.
Glavni grad je Banjaluka, a ne Sarajevo kao što je još slučaj, a prestonica Republike Srpske je Istočno Sarajevo, sa sjedištem u Palama.
Mandat predsjednika Republike traje pet godina, a uživa i imunitet kao i narodni poslanici te neće biti krivično ili građanski odgovoran za bilo koji postupak izvršen u okviru svoje dužnosti. U novom tekstu nema Vijeća naroda niti potpredsjednika Republike, a propisano je da Srpska ima svoju vojsku i da se o tome donosi poseban zakon te da njome komanduje predsjednik Republike Srpske na osnovu Ustava i zakona.
Za usvajanje novog ustava potrebna je dvotrećinska većina, a to znači u ovom momentu da su za to potrebni i glasovi iz opozicije.
Ustav Srpske je od 1992. do 2011. godine mijenjan i dopunjavan čak 17 puta, sa 122 amandmana, što, prema riječima i pravnika i političara, ukazuje da je ustavnopravni sistem značajno reformisan, mahom pod pritiskom visokih predstavnika, zbog čega i iz republičkog vrha tvrde da je cilj svega upravo da ustavna rješenja budu oslobođena odredaba koje su plod tih intervencija.
Veto Bošnjaka
Klub Bošnjaka u Vijeću naroda pokrenuo je mehanizam zaštite vitalnog nacionalnog interesa na Zakon o zaštiti ustavnog uređenja. Pravila su takva da ta odluka ide u dalju proceduru, prvo na sjednicu Vijeća naroda, a zatim, pod uslovom da ne bude postignut dogovor, i pred članove Zajedničke komisije Vijeća i Narodne skupštine. Ukoliko ni tada ne bude dogovora, što je bio slučaj u dosta predmeta, konačan stav daće Ustavni sud Srpske.
Glas Srpske
Besplatnu Android aplikaciju portala SrpskaCafe preuzmite ovdje.